Chợ lớn

Chợ lớn dưới con mắt dân Tây thuộc địa (của André Lurmer, trích).
Cholon tiếng An nam có nghĩa là cái chợ rất lớn … Về mặt hành chính, Saigon và Cholon phân biệt nhau nhưng về mặt kinh tế và trong thực tế, cả hai là một tụ điểm dân cư duy nhất. Ngày nay Saigon có 293.890 người và Cholon có 191.509 người, tổng cộng gần nửa triệu người. Nhưng Cholon giữ được một nét riêng hẳn. Nếu trừ các ngôi nhà của công chức theo kiểu châu Âu thì Cholon là một thành phố Tàu, Tàu tới mức Pabst đã quay ở đây ngoại cảnh cho một cuốn phim về Thượng hải.
… Các kho lớn chứa đầy thóc gạo, khô dừa, da, cá khô, nước mắm. Cholon thực sự là trung tâm thương mại chính của các sản phẩm ở Nam Kỳ. Các tập đoàn của người Tàu ở Cholon độc quyền một số ngành buôn bán. Mọi sản phẩm và mọi ngành công nghiệp đó làm bay lên phía trên Cholon đủ thứ mùi khác nhau. Ở đây bạn sẽ nhận ra, trên tất cả là, mùi thịt nấu tỏa ra suốt ngày đêm từ vô số hiệu ăn, quán cóc và các xe đẩy. Thật là một khối tiêu thụ khổng lồ. Nếu khứu giác phát triển, bạn sẽ nhận ra mùi hôi thối, lúc thì trên đường đi, lúc thì từ một cái sân trong (mà những cái sân như thế thì nhiều vô kể). Cholon là một mớ hỗn độn mùi chen với mớ hỗn độn tiếng động. Nhưng chính với những thứ đó, Cholon là một trung tâm hoạt động, đàm pháp và giàu có. Mặc dù nhung nhúc kinh sợ, thành phố Tàu này là một thành phố thanh bình, có kỉ cương mà công cuộc thực dân hóa của người Pháp đã mang lại một sự thịnh vượng đáng kể.