Chuyện hỗ trợ miền Trung

Theo kế hoạch, sớm thứ Sáu 5/11 chúng tôi lên đường đi Hương Sơn. Ở đây không bị nặng trên diện rộng như Hương Khê nên đài báo nói không nhiều, nhưng cũng có những vùng lụt sâu, ngập nặng.

Trường chúng tôi tới đầu tiên là trường Trung học Cơ sở Long Trà. Cứ theo ngấn nước còn trên tường sau mươi ngày nước rút thì lúc nước cao phải hơn thế một chút, cỡ ngập cái ô tô. Ở đây trao hơn 300 phần quà.

Trường thứ hai là một trường tiểu học. Nước ngập có lẽ cỡ gấp đôi đứa trẻ chạy trên hành lang. Ở trường này, và những trường sau, đã có nhà hai tầng nên thiệt hại của trường không lớn lắm. Ở đây trao hơn 150 phần quà.

Trường thứ ba cũng là tiểu học, trao hơn 150 phần. Ở đây nước ngập trên cửa sổ khu làm việc của ban giám hiệu. Thực ra trường này cũng mới có nhà hai tầng đưa vào sử dụng được ít ngày thì lụt. Nhà tầng phát huy hiệu quả cất trữ tài sản nhà trường và chỗ ở cho giáo viên.

Thứ tư là trường THCS Nguyễn Khắc Viện, ngôi trường do ông NK.Viện xây dựng tặng cho quê hương. Chúng tôi trao hơn 400 phần quà cho các cháu học sinh. Giờ học nên mỗi nơi chỉ trao tượng trưng cho một lớp để đại diện của nhà trường, địa phương và phụ huynh cùng xác nhận quà trao cho từng cháu chứ không phân phối lại theo cách nào.
Buổi chiều chúng tôi hỗ trợ thường trú báo ND Hà Tĩnh, đưa anh bạn đi chuyển quà hỗ trợ của "ND Thời Nay" và HKVN tới hai trường mầm non ở Hương Khê và Vũ Quang.

Trường mầm non thôn 3 xã Hương Đô ngập nặng trong dòng nước chảy nên nhiều thứ đồ chơi bị mất, bàn ghế gỗ ép hỏng không dùng được. Thậm chí cánh cửa cũng sút ra và trôi, sau lũ phải đi xin lại trong dân. Mức nước lên tới dầm mái, cái quạt trần trong ảnh cũng bị ngập nước, hỏng. Tất cả trang thiết bị của trường, không có nhà tầng, đều bị ngập hỏng.
Sau bữa trưa ở Hương Khê, chúng tôi chạy sang Vũ Quang. Được biết đây là huyện lập ra từ các xã ở vùng khó khăn nhất của mấy huyện Hương Khê, Hương Sơn và Đức Thọ.

Xã Đức Giang bên sông Ngàn Sâu nên lụt ở đây tuy không sâu năm bẩy mét như vùng trũng nhất nhưng ảnh hưởng của lũ thì nặng nề. TTXVH đã nói như chiến tranh có phần đúng. Dòng nước xiết xói bờ, nhổ bật và cuốn trôi từng bụi tre bờ sông vào sâu trong làng, xô đổ tường, xói sập móng các công trình xây dựng.

Không những thế lũ sông còn đưa cát vào phủ lên ruộng hoa mầu, ngập sân trường cả mét. Trong ảnh là sân trường ngập cát đã cào tạm đi một phần.

Bãi bờ sông Ngàn Sâu bị dòng nước xói vỡ rặng tre, đẩy thẳng vào ngôi trường đằng xa.

Đằng sau trường có một khe nhỏ, không rõ bình thường nước chảy ra sông hay chảy vào, cũng bị dòng chảy từ sông tống vào, mở ra một "con hói" rộng gấp nhiều lần khe nhỏ mãi bên kia doi đất vẫn còn đứng vững. Con hói này sẽ là con hói cạn vì bình thường mức nước trong khe thấp hơn nền đất. Chắc có lẽ người ta sẽ phải san đất ở đây để khôi phục phần ruộng đã bị nó hạ cốt nền.

Rời xã Đức Giang, Vũ Quang, chúng tôi sang một trường của xã Đức Lạc, Đức Thọ. Ở đây cả lũ lẫn lụt không bằng các nơi khác nên "lũ khách" cũng kém theo. Bởi thế 180 phần quà cho các cháu vừa là hỗ trợ các cháu, vừa có tính động viên xã hội với các cô.
Kết thúc chuyến trao quà hỗ trợ, chúng tôi đi thăm mộ Ngọc tốt như đã kể ở bài trước.

Qua chuyến đi này những suy nghĩ về hỗ trợ khắc phục hậu quả lũ lụt của tôi lại càng được khẳng định. Rằng hỗ trợ có tổ chức là rất cần thiết. Có tổ chức tốt thì đóng góp đầu vào mới được hỗ trợ đúng địa chỉ, đúng nhu cầu hỗ trợ.
Chuyến hỗ trợ của chúng ta đã được tổ chức tương đối tốt, có "đặc tình" chỉ điểm tới các nơi cần. Nhưng đáp ứng đúng nhu cầu thì vẫn hơi bị sai. Sai thứ nhất là do chậm. Nếu đi trước một tuần thì tốt vì khi đó các cháu bắt đầu vào học, cần vở viết. Ta đến chậm, tuy không thừa, nhưng vở viết cho các cháu đã được gia đình và các tổ chức khác lo trước một phần.
Thứ hai là không biết rõ đối tượng dùng vở, đành để phương án có kẻ li cho tiểu học và kẻ thường cho trung học. Thế là trường nào cũng dở, cái thừa cái thiếu.
Được khen nhất trong gói quà của ta, lại là đồ vệ sinh cá nhân (có lẽ)!

Nhìn ra xã hội, có những chuyện đã bức xúc nhưng là cần bức xúc ngược. Tôi hỏi anh bạn báo ND "nghe có chuyện phát tiền cho dân, ra đầu xóm trưởng thôn thu lại?" (Ảnh: Học viện HCQG phát quà cứu trợ).
Anh bạn trả lời "nó là thế này, trong thôn bình bầu rất rõ. Chết con trâu thiệt hơn chết con bò. Nghe có cứu trợ, đợt nhà cứu trợ đầu tiên đến, xã chọn ra trăm hộ khó khăn nhất, được mỗi hộ một thùng mỳ tôm và một trăm nghìn. Đợt nhà cứu trợ thứ hai đến, theo danh sách trăm hộ khó khăn tiếp theo đi nhận; mỗi nhà một phong bì năm trăm nghìn. Tình làng nghĩa xóm những người đợt hai nói tôi không khó bằng người trước mà thế này, xin phân phối lại. Nhưng ở đâu chả có người này người kia. Một người nói cá vào ao ta ta được. Thành ra đôi co vì cái sự bình đẳng ngay trong dân ầm ĩ lên, báo chỉ chỉ nghe được cái ầm ĩ ấy thôi."
Vẫn biết không có công bằng tuyệt đối, nhưng làm sao cho việc cứu/hỗ trợ được tốt nhất, có hiệu quả nhất, thì vẫn là chuyện có tổ chức. Mà là tổ chức có hệ thống "nhiều nhà".
Sáng thứ Bẩy xuống bãi xe ra về. Khác với hôm mới đến, cả Nhà khách Nghệ An (thực chất là nhà khách tỉnh ủy) không còn phòng trống, bãi xe chật. Cái xe ca cỡ đại trắng muốt dán băng rôn "đoàn cơ quan xyz cứu trợ miền trung" với các cô cậu nam thanh nữ tú áo xanh áo đỏ kéo va li chất vào hầm xe xuống xã. Quả là "của một đồng công một nén", đau hết cả người. Định lôi máy ảnh chụp "lũ khách" đẹp đẽ này thì lão Hợp bảo "thôi, tha cho nó. Mình cũng là "lũ" đây chứ khác gì".
Lời cuối cùng là cám ơn các bạn thường trú báo ND tại Nghệ Tĩnh đã giúp tổ chức đi trao quà, hỗ trợ kinh phí ăn ở bằng chế độ khách của cơ quan.