Một chút về Tướng Trần Thế Môn

Mến tặng các bạn nguyên là dân cơ khí).

“Thành phần xuất thân” của hầu hết các cụ tham gia cách mạng trước 1945 là giáo viên, trí thức, … (định nghĩa là thành phần tiểu tư sản), là nông dân, là công nhân “áo nâu” (như phu mỏ, phu đồn điền, …), rất hiếm người là công nhân “áo xanh” (công nhân kĩ thuật), nên khi đọc Hồi kí của cụ Trần Thế Môn, chúng tôi – những sinh viên Bách khoa quân sự, dân sùng bái “kĩ thuật đơn thuần” – đầy ngưỡng mộ.

… Năm 1934, anh (gọi là “anh” vì lúc đó cụ mới 19 tuổi) ra Hải phòng làm thợ. Đầu tiên anh làm thợ gò, rèn (thợ sắt) cho xưởng Sô-va-giờ, một xưởng cơ khí sửa chữa tàu thủy, lương 1 hào/ngày. Rồi anh chuyển sang nghề hàn (cả hàn điện và hàn hơi). Với tính chịu khó và thông minh, anh được các thợ bậc cao mến phục và (dần dà, từng bước) truyền nghề. Đầu tiên anh được hàn “mối ngang” – loại mối hàn thông thường, rồi lên “mối đứng”, rồi hàn “la phông”, rồi hàn “mối trong”. Từ hàn các chi tiết bằng đồng, sắt thông thường, anh lên tay, được hàn các chi tiết gang, nhôm. (Hồi đó thiết bị hàn hơi chỉ gồm que hàn và bình Oxy-Axetylen, hàn điện chỉ gồm que hàn và biến áp, không có các thiết bị hỗ trợ, ví dụ như bình Acgông, như máy dò siêu âm, … như bây giờ). Sau một thời gian học hỏi và tự mày mò, anh có tay nghề không thua kém “bô lão làng hàn”, ăn lương 75 xu/ngày, một mức khá cao (thời đó bậc lương lão làng tột cùng là 2 đồng/ngày, bậc mà chủ tây cũng phải o bế) … Anh thuộc bậc thợ hàn xi lanh. Hàn xi lanh rất khó, bởi xi lanh sai số tính bằng “xăng dem” (1/100 li), trong khi xi lanh qua hàn sẽ bị biến dạng, méo, nứt, các lỗ ra/vào khí bị “vặn” ... Anh chất củi đốt xung quanh thân xi lanh cho chi tiết nóng rực (nóng bao nhiêu độ thuộc bí mật công nghệ) và tiến hành hàn ở trong nhiệt độ này. Hàn xong, chi tiết nguội, lại bỏ củi đốt, gạt than vào “ủ” xi lanh cho tự nguội dần, rồi “rà sơ” lại các lỗ xi lanh – không ảnh hưởng tới sai số của chi tiết. (Công đoạn tiếp theo thuộc bí mật công nghệ). Chất lượng và độ chính xác của các mối hàn phụ thuộc hầu như hoàn toàn vào sự khéo tay và “linh cảm” của người thợ …
(Hình minh họa)