Đến Lũng Vân để tìm "trường thọ"

Bạn già nào trong số anh em ta mà muốn "trường thọ" thế nào cũng chú ý đến một bài báo đăng trên Báo Quân Đội Nhân Dân về một xã chỉ 400 nóc nhà mà có tới 9 cụ trên trăm tuổi. Đó là Lũng Vân. Vào Google tìm "Lũng Vân" sẽ có kết quả khá nhiều bài từ nhiều nguồn: báo, trang tin điện tử, diễn đàn dân "phượt", blog, ...
Hôm nay tôi chỉ đường cho vợ chồng Từ Ngữ đến đó. Chả biết nguồn tin ở đâu mà Bình Dân, vợ Từ Ngữ, biết tôi đã từng đến đây; nay đọc được bài báo bèn đề nghị tôi đưa đi; chắc định phân tích "trường thọ" từ "dinh dưỡng"? Rỗi, thì ... phượt.
Tấm ảnh bên cạnh được chụp không phải vào lần đầu, mà chắc là lần thứ hai, tháng 9/2006. Một vùng lúa nước bậc thang rộng gần hút tầm mắt, xung quanh là núi. Điểm đặc biệt của Lũng Vân là nó nằm trên độ cao hơn 800m (GPS) trên đỉnh dãy núi đá sườn dốc, ô tô đi lên bằng một con đường bê tông độc đạo mới được làm theo chương trình xóa đói giảm nghèo 135 bắt đầu từ năm 2000. Trước đó Lũng Vân không có điện-đường-trường-trạm.
Bản đồ ghi đường GPS hồi đó cho thấy chỉ tới được Lũng Vân và Nam Sơn. Đường đi tiếp tới Bắc Sơn và các xóm về phía Bá Thước, Thanh Hóa, còn đang chưa đi được thuận tiện.
Hôm nay bằng ô tô, chúng tôi đã đi quá Nam Sơn, gần tới ranh giới Tân Lạc (Hòa Bình) và Bá Thước (Thanh Hóa).
Bản đồ quân sự 1/50 nghìn thể hiện cả những con đường mòn bằng vạch đứt quãng. Bắc Sơn thì vẫn chưa tới được. Bản đồ mỗi ô là 2cm=1km thực địa.
Đường làm dở về phía Bá Thước. Nếu đây là xóm cuối cùng của Nam Sơn, thì chưa chắc nó sẽ được tiếp tục.
Đường làm dở tới xã Bắc Sơn.
Những ngôi nhà "thời kỳ đổi mới" rõ ràng mang phong cách mới, thưng kín gầm sàn, làm rầu lòng những kẻ bảo thủ muốn mọi thứ như xưa.
Trên núi xa xa có những vệt trắng của hoa trẩu.
Cái mới là người ta đã khoanh vùng bảo vệ thiên nhiên.
Chúng tôi ra về trong màn mưa dầy đặc, xe đi đối diện từ xa chỉ là những chiếc bóng đèn lòa nhòa.

Tôi biết đến Lũng Vân lần đầu khi một người bạn ở Đại học Tổng hợp nay làm về YHDT tỉnh Hòa Bình đưa đi. Người bạn này vợ chồng Từ Ngữ cũng biết, chúng tôi cùng học những năm đầu Tổng hợp.
Vùng này vốn là một nguồn dược liệu quý, đa dạng và có vẻ dồi dào. Nhưng đấy là khi nó còn là vùng sâu, xa, ít người. Bây giờ những thứ đó đã trở nên khan hiếm. Quy luật đường mở tới đâu thì tài nguyên thiên nhiên cục bộ "chảy" ra với cộng đồng từ đấy; chả khác gì bể dầu trầm tích được chọc một mũi khoan vào. Rồi sẽ hết.
Sau này phía Nhật đặt hàng Viện Dược liệu một thứ cây gọi là Lão Quan Thảo trồng thích hợp ở Lũng Vân. Viện Dược đưa giống cho dân ở đây trồng, thu hái, sấy khô rồi thu mua xuất cho Nhật. Cây này không biết làm ra thuốc gì bên Nhật, ta thì chỉ trồng mà không dùng. Nay không còn trồng nữa, vì giá không thuận. Nếu đoán xa một chút, biết đâu chất lượng không được như họ mong muốn?
Một người quen có họ hàng làm cho cơ quan POW/MIA hồi trước nói có những đợt tìm kiếm tiến hành khá gian khổ trên Lũng Vân. Phía Mỹ phải đến đây bằng máy bay lên thẳng. Ngày chống chiến tranh phá hoại ta đã từng bắn máy bay Mỹ rơi trên đó.
Bây giờ thì Lũng Vân bắt đầu trở thành điểm đến cho một số rất nhỏ, mà cũng chỉ có thể nhỏ, những thanh niên có máu "phượt" theo cách họ gọi. Khi xe lên đến một chỗ có góc nhìn đẹp xuống đồng bằng chúng tôi gặp một tốp hai nam hai nữ đi hai xe máy xuống, đang dừng lại chụp ảnh. Về đến quán ăn chúng tôi lại gặp kịp họ. Hỏi chuyện, họ là những thanh niên đã đi làm mỗi người một nghề, chuyến này đi theo "chỉ dẫn" từ một bài của nhà báo/blogger Bình Nguyên (tra Google là có). Đêm qua họ ngủ trong nhà dân ở bản Chiềng(?), lối đi Bắc Sơn đến ngã ba làm dở rẽ trái. Mình ngạc nhiên "các cháu đi tìm trường thọ sớm thế à", thì bọn chúng cười mà rằng "các bác lên rồi lại về ngay ư". Bởi thế cái từ "phượt" tôi dùng cho mình ở đầu bài, là cho oai với nhau thôi, chả bõ cho bọn trẻ nó cười. Mấy đứa trẻ này ngoan, không như bọn thanh niên hay gặp trong phố vốn nên có một chút nghi kỵ. Chúng tôi ngồi ăn, thấy chúng lên đường trước ngoái cổ ra nhìn, còn được "xin phép các bác chúng cháu về trước".
Bọn tôi vượt qua mấy đứa trẻ khi nãy trên đỉnh dốc Cun, bọn chúng cũng nhận ra xe mình nhưng chắc chẳng thể nhìn ra bàn tay vẫy sau cửa kính trong cơn mưa nặng hạt.