Trộm bàn về văn hóa

Mượn mấy câu hỏi của phóng viên trong bài Không nước nào hăm hở làm ’Gia đình văn hóa" như ta! để tự lý giải về "văn hóa mới" mà chúng ta đang sống.

PV: Mới đây, báo chí đã phát hiện nhiều điều nghịch dị: gia đình người con bỏ bố nằm ở vỉa hè nửa ngày trời ở Kim Mã cho tới trước khi xảy ra vụ việc nhiều năm liền được công nhận gia đình văn hóa, hay hơn 90% hộ dân ở xóm Trung, ở thôn Trung, xã Tây Tựu, Từ Liêm, nơi cả xóm thờ ơ mặc côn đồ hành hung láng giềng mà vẫn toàn gia đình văn hóa. Điều này có khiến ông ngạc nhiên không và vì sao?
Không, điều này chả có gì đáng ngạc nhiên cả. Vì đấy chỉ là mấy thí dụ nêu lên, trên thực tế ở đâu chả tương tự như thế; mọi việc mọi nơi mọi lúc.

PV: - Theo tiêu chí năm 2002 của Bộ Văn hóa Thông tin (nay là Bộ Văn hóa Thể thao Du lịch), để được công nhận gia đình văn hóa phải đáp ứng rất nhiều tiêu chí. Tuy nhiên, theo tìm hiểu của phóng viên, hiện tìm gia đình “không văn hóa” còn khó hơn gia đình văn hóa. Thực trạng này phải được hiểu thế nào cho đúng và căn nguyên của nó là gì, thưa ông?
Đơn giản là vì cái văn hóa của ta bây giờ nó thế, thực sự thế, bao gồm cả việc tách rời giữa giáo lý và hiện thực. Căn nguyên của nó thì nói một cách dân dã là "nói zậy mà hổng phải zậy". Hệ thống giá trị sống đã đảo lộn nhưng cuộc sống vẫn "diễn xuôi".

PV: - Ông đánh giá thế nào về một xã hội mà đầu độc đồng loại bằng thực phẩm bẩn, vô cảm, thờ ơ không cứu giúp người bị nạn, bất kính bất hiếu với cha mẹ vì lợi ích vật chất… vẫn có thể tồn tại song song và ngang cấp cùng với văn hóa (gia đình văn hóa)? 
Sống và diễn cùng tồn tại trong một con người, tùy thời điểm tùy mối quan hệ mà người ta sống với văn hóa "các giá trị hiện thực" hay diễn với văn hóa "các giá trị tiêu chí".

PV: -Vẫn theo đuổi danh hiệu gia đình văn hóa trong bối cảnh xã hội như hiện nay, nhiều ý kiến cho rằng, bệnh thành tích đồng thuận với sự giả dối. Ông nghĩ sao về ý kiến trên? Quan điểm của ông như thế nào??
Chả thế nào cả, khi sự giả dối bản thân nó đã là văn hóa. Cuộc sống cần giả dối, công nhận giả dối là cách sống phổ biến thì giả dối trở thành văn hóa.

PV: -Nếu phải so sánh, giả dối trong giáo dục với giả dối trong văn hóa, theo ông, điều nào sẽ để lại mối nguy hại lớn hơn? Để chấm dứt được vấn nạn này, chúng ta phải làm gì, thưa ông?
Thực ra văn hóa, hiểu theo nghĩa tuyệt đối, là bộ mặt của tiến bộ xã hội. Tất cả mọi thứ bên trong của một xã hội biểu hiện ra bên ngoài là "văn hóa". Chỉ có văn hóa tiến bộ hay văn hóa lạc hậu, nếu tiến bộ rồi thụt lùi thì là "văn hóa suy đồi". Câu hỏi này nên đặt lại là "để chấm dứt được suy đồi văn hóa chúng ta phải làm gì?"
Một cách dễ dãi nhất thì chúng ta phải "huy động cả hệ thống chính trị vào cuộc quyết liệt chống suy thoái hóa diễn biến chất" :-)
Một cách thực chất văn hóa chỉ có thể tiến bộ nếu mỗi thành viên xã hội giác ngộ được thế nào là tiến bộ trong mỗi giá trị sống, tâm niệm nó, thực hành nó trong mỗi phút giây.